Merkez Bankası (TCMB) önceki gün politika faizini yüzde 9’da sabit bıraktı ancak bankacılık sektöründe faizlerde daha önce görülmemiş bir tablo var.
Faiz indirimleriyle enflasyonda tarihi yükselişe neden olan TCMB, uyguladığı makroihtiyati tedbirlerle birlikte kredi ve mevduat faizleri arasındaki makası da değiştirdi.
MEVDUAT FAİZİ 11 PUAN YUKARIDA
13 Aralık haftası itibarıyla ortalama ticari kredi faizleri yüzde 13,02’ye gerilerken, 3 aya kadar vadeli TL mevduatın ortalama faizi yüzde 24,2 puan seviyesine ulaştı.
İstisna durumlar haricinde geçmişte hep ticari kredi faizlerinin altında kalan mevduat faizi, şu an ticari kredi faizinin 11 puan üzerinde bulunuyor.
Bankacılık uzmanları, bu durumun bir anomali ve sürdürülemez olduğunu, seçim sonrasında normalleşme adımları atılması gerekeceğini belirtiyor.
Geçmişte TCMB’nin politika faizi indirimlerinin kısa bir süre sonra bankaların mevduat faizlerinde de indirimi beraberinde getirdiğini hatırlatan uzmanlar, son dönemde TCMB faiz indirirken TL mevduat faizlerinin tam ters yönde hareket ettiğine işaret ediyor.
MEVDUAT FAİZLERİ NEDEN ARTTI?
TL mevduat faizlerinin son aylarda artmasında en önemli faktör, TCMB’nin aldığı makroihtiyati tedbirler oldu.
Buna göre, eğer bir bankanın toplam mevduatı içinde TL payı yüzde 50’nin altındaysa, döviz mevduatı için TCMB’de tesis ettiği zorunlu karşılığın yüzde 8’i kadar komisyon ödüyor.
Bankanın TCMB’ye ödediği komisyon oranı, TL mevduat oranı yüzde 50-60 aralığında ise yüzde 3 seviyesinde bulunuyor. Komisyon ödememek için bankadaki TL mevduat oranının yüzde 60’ın üzerinde olması gerekiyor.
Bu nedenle bankalar, son aylarda TL mevduat faizlerini yükselttiler. Ortalada yüzde 24 olan 3 ay vadeli mevduat faizi, bazı örneklerde yüzde 30’u aşıyor.
Son olarak TCMB, bu hafta başında üç ay üzeri TL mevduatta ve yıl sonuna kadar yurt dışından temin edilen altı aydan uzun yabancı para yükümlülüklerdeki zorunlu karşılık oranını sıfırladı. Bu da mevduat faizlerinde yeni yükselişleri beraberinde getirdi.
Öte yandan, yüzde 30’ların üzerine çıksa da mevduat faizi, yüzde 64,27 oranındaki resmi enflasyonun çok altında bulunuyor.
TİCARİ KREDİ FAİZLERİ NEDEN DÜŞTÜ?
Politika faizi indirimlerine rağmen yaz aylarında yüzde 50’ye ulaşan ticari kredi faizlerine TCMB’den müdahale gelmişti.
20 Ağustos 2022 tarihli düzenleme ile bankalar, TL ticari kredilerde TCMB tarafından belirlenen ve son olarak yüzde 10,31 olan referans faiz oranının 1,4 katının üzerinde faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20’si oranında menkul kıymet tesisi yapmak zorunda. Ticari kredi faizi, referans faiz oranının 1,8 katından yüksek olursa, bankanın menkul kıymet tesis zorunluluğu kredinin yüzde 90’ına yükseliyor.
Bu nedenle bankalar, ticari kredi faizlerini yüzde 14,4’ün üzerinde vermeleri durumunda bir tür ceza ile karşı karşıya kalıyor.
TCMB’nin ihracatçı firmalara yüzde 8’e varan oranlarda reeskont kredisi kullandırdığı da düşünüldüğünde ortalama ticari kredi faizlerindeki düşüşün nedenleri ortaya çıkıyor.
‘EN FAZLA SEÇİME KADAR GİDEBİLİR’
Ziraat Bankası eski Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, mevduat faizinin ticari kredi faizinin 11 puan üzerinde olmasının sürdürülebilir olmadığını, bunun en fazla seçime kadar devam ettirilebileceğini dile getirdi.
Bireysel kredilerde faizlerin yüzde 30’larda olduğuna işaret eden Babuşçu, düşük ticari kredi faizleriyle şirketlerin korunduğunu, rant aktırımı yapıldığını söyledi.
TCMB verilerine göre 13 Ocak haftasında ortalama ihtiyaç kredisi faizi yüzde 30 seviyesinde bulunuyor.
“Faiz ve kur başta olmak üzere her şeyi müdahale ile belirlerseniz bu bir yerde patlar” diyen Babuşçu, banka bilançoları için de mevcut mevduat faizi ile ticari kredi faizi makasının sürdürülebilir olmadığını vurguladı.
